De gemiddelde leeftijd waarop de meeste kinderen hun eerste smartphone krijgen is nu 10. Een leeftijd waarop de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Simon Sinek stelt in een interview van Inside Quest dat het gebruik van social media (oftewel je smartphone) het stofje dopamine in de hersenen vrijmaakt. Social media verslaving ligt daarmee op de loer.
Dopamine en social media verslaving
Dopamine brengt een genotsgevoel teweeg en beloont daarmee bepaald gedrag. Het geeft je een geluksgevoel wanneer je sport, eet of verliefd bent, maar ook wanneer je rookt, drinkt of gokt.
Las Vegas in je broekzak
Niet verwonderlijk dat social media een verslavende werking hebben. Veel apps maken namelijk gebruik van dezelfde verslavende methodes of mechanismes die we kennen van gokautomaten. Een gokautomaat is verslavend omdat je af en toe beloond wordt met het geluksstofje dopamine. Dit onvoorspelbare karakter geeft de speler een kick. Social Media heeft dezelfde werking. Opeens krijg je (onverwacht) een tekstbericht binnen van iemand die je leuk vindt, of je ziet dat iemand je foto heeft geliket op Instagram. Je krijgt een dosis dopamine en dat geeft je een goed gevoel. Social media veranderen de bio-chemische huishouding van je hersenen.
Veel jongeren zijn hierdoor (onbewust) de hele dag op zoek naar het geluksgevoel dat het stofje dopamine oplevert en daarvoor hoeven ze alleen maar in hun broekzak te grijpen. De handeling van het naar beneden slepen van het scherm om te verversen is hetzelfde als het trekken van de hendel op een gokautomaat. Mensen hopen iets spannends te zien en wachten op een “beloning” als ze naar beneden blijven scrollen, maar die beloning is onvoorspelbaar, waardoor de persoon terugkomt voor meer.
Studies hebben zelfs aangetoond dat de constante stroom van retweets, likes en shares van Social Media het beloningsgebied van de hersenen beïnvloeden om dezelfde soort chemische reactie te veroorzaken als andere drugs, zoals cocaïne. Social media verslaving is daarmee te vergelijken met een drugsverslaving.
Ontwikkeling van de hersenen
Studies hebben een verband gelegd tussen sociale media verslaving en slaaptekort, eenzaamheid, angst en depressie, vooral bij tieners. Hoe eerder een kind te maken krijgt met een verslaving, hoe meer invloed het heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Hierdoor wordt het kind impulsiever en krijgt deze een slechter beoordelingsvermogen. Dat verhoogt weer de kans op verslaving op latere leeftijd.
Groepsdruk en pesten
Smartphones zijn niet alleen verslavend, maar zorgen ook voor veel stress bij jongeren. Volgens een onderzoek van Nationale Academie voor Media & Maatschappij (2012) staan pubers onder grote druk om steeds alle berichten te moeten lezen die via de smartphone binnenkomen. Meer dan de helft van de jongeren heeft in meer of mindere mate last van FOMO (Fear of Missing Out). Jongeren voelen een zekere verplichting om direct te reageren op binnengekomen berichten of reacties. Dit levert veel stress op bij jongeren, tot aan burn-out(achtige) klachten toe.
Het constante spervuur van perfect gefilterde foto’s die op sociale netwerksites verschijnen, kan leiden tot een laag gevoel van eigenwaarde en het ontwikkelen van een eetstoornis bij jongvolwassenen. Hoewel veel tieners weten dat hun leeftijdsgenoten alleen hun beste foto’s en momenten delen op sociale media, is het erg moeilijk om vergelijkingen te vermijden.
Ook neemt het gevaar van pesten toe. Sociale media zijn er 24 uur per dag, 7 dagen per week. Nu pesten zich online afspeelt gaat het pesten thuis gewoon door. De gevolgen bij online pesten zijn vaak groter dan bij het ‘gewone’ pesten. Je kunt je als kind moeilijker verdedigen, iedereen het kan lezen en het is lastig, zo niet onmogelijk, om iets van internet te verwijderen. Zo wordt een onschuldig mobieltje een draagbare pestmachine.
Ouders staan buitenspel
Interessant is dat opvoeders door de komst van Sociale Media buitenspel staan. Sociale Media bieden jongeren een gevoel van privacy binnen een gesloten groepje van ‘vrienden’. Zo krijgen opvoeders niet langer de mogelijkheid om mee te kijken en hun kind op een goede manier te monitoren en/of te begeleiden. Het is paradoxaal dat het middel dat ervoor moet zorgen dat je kind beter bereikbaar is tegelijkertijd ervoor zorgt dat je als opvoeder buitengesloten wordt.
Het is paradoxaal dat het middel dat ervoor moet zorgen dat je kind beter bereikbaar is tegelijkertijd ervoor zorgt dat je als opvoeder buitengesloten wordt.
Scholen en overheid
Ouders zijn echt niet onverschillig of laks over het welzijn van hun kind. De meeste ouders willen gewoon dat hun kind goed bereikbaar is. Er is simpelweg te weinig informatie beschikbaar over het verslavende aspect van zo’n smartphone. Hier ligt dan ook een uitdaging voor scholen en de overheid. Momenteel wordt het gebruik van een smartphone zelfs gestimuleerd door scholen (whatsappgroep met een mentor, roosterwijzigingen bijhouden). Als samenleving moeten we kritisch kijken naar de lage leeftijdsnorm die we blijkbaar normaal zijn gaan vinden. We moeten zeker niet wegkijken.
Ouders zullen hun kind van 12 niet meenemen naar Holland Casino, of een
fles wijn geven als verjaardagscadeau. Niet alleen omdat het verboden
is, maar vooral omdat we allemaal begrijpen wat voor impact dat heeft op
de geestelijke en lichamelijke gezondheid van een kind. Nu moeten we de impact van Social Media op de geestelijke gezondheid van een kind nog gaan onderkennen. Niet morgen, maar vandaag.
Hoe pakken we social media verslaving aan?
Voor het onderwijs en onze overheid ligt er een belangrijke taak om jongeren voor te lichten op het gebied van social media verslaving en online privacy. Het is zeker niet de bedoeling dat scholen het gebruik van een smartphone onder de 15 stimuleren. Op deze engelstalige site is meer informatie over Social Media Verslaving te vinden. Lees ook ons artikel: 8 tips om telefoonverslaving bij kinderen te voorkomen
Update maart 2021
Meta (Facebook) was bezig met de ontwikkeling van een Instagram voor kinderen onder de 13. Als kinderen zo vroeg al met social media verslaving te maken krijgen zullen deze kinderen op latere leeftijd vatbaarder zijn voor social media verslaving en andere psychische klachten. Inmiddels heeft Instagram dit plan ook weer opgeschort vanwege een stortvloed aan kritiek.
